Manga en anime worden steeds populairder. Met anime series op streamingdiensten, anime films in bioscopen en zelfs boekwinkels die plek maken voor manga, kan het je misschien een beetje gaan duizelen met termen als ‘shounen’ en ‘isekai’. Geen zorgen! Met deze introductie weet je straks precies wat die termen in anime en manga betekenen.
Wat zijn anime en manga?
De olifant in de kamer: wat zijn precies anime en manga? Kort gezegd: anime is de animatie en manga zijn de strips. In Japan zelf wordt de term anime gebruikt voor álle animatiefilms – dus ook bijvoorbeeld de films van Disney. Hetzelfde geldt voor manga; in Japan betekent manga álle strips, dus ook bijvoorbeeld Spiderman. In het westen gebruiken we de termen anime en manga echter voor respectievelijk animatieseries en strips uit Japan. Anime en manga zijn dus geen genre, maar een medium! Leuk weetje: wist je dat de Nederlandse kinderserie Alfred J. Kwak een anime is? Deze is namelijk door de Japanse studio Telescreen Japan geanimeerd.
De meeste manga worden per hoofdstuk samen met andere series gepubliceerd in tijdschriften die per week, maand of kwartaal verschijnen. Wanneer de serie al even loopt, worden de losse hoofdstukken gebundeld in boekjes, tankobon genaamd. Vaak zijn anime adaptaties van mangaseries, maar er zijn ook zat succesvolle series die niet zijn gebaseerd op een manga, zoals Neon Genesis Evangelion, Wolf’s Rain en Puella Magi Madoka Magica, waarbij pas achteraf een manga werd gepubliceerd.
Visual novels en light novels
Tegenwoordig zie je ook steeds vaker anime-adaptaties van visual novels. Een visual novel is soort videogame met de nadruk op een interactief verhaal in plaats van gameplay. Je ziet hierbij tekeningen van de personages met de tekst in een kader. Vaak heeft een visual novel meerdere paden aan de hand van keuzes die je kunt maken. Bekende titels die een anime-adaptatie hebben gekregen zijn Steins;Gate, Higurashi no Naku Koro ni, Clannad en Fate/stay night. Een subgenre zijn Otome-games, waarbij de vrouwelijke hoofdpersoon romantische relaties kan aanknopen met knappe mannen, zoals in Hakuouki en Bustafellows.
Ander populair bronmateriaal voor anime zijn light novels. Dit zijn korte boeken, vaak YA, met ‘gewone’ tekst en illustraties in mangastijl. De tropes zijn vaak mangagerelateerd en daarom is het ook niet verbazend dat ze vervolgens een anime-adaptatie krijgen. Voorbeelden hiervan zijn Baccano! en Monogatari. Vaak worden light novels ook gebruikt als tie-ins voor bestaande anime- en mangaseries.
Demografische doelgroep
Als je een manga- of animeserie opzoekt, ben je vast termen als ‘shounen’ of ‘shoujo’ tegengekomen. Veel mensen hebben het dan over een serie die in een bepaald genre valt, bijvoorbeeld dat de actieserie Naruto een shounen is. Shounen een genre noemen klopt alleen niet helemaal. Deze termen zeggen vooral voor welke doelgroep de manga oorspronkelijk gemaakt is en hangt vaak samen met het tijdschrift waarin de manga is gepubliceerd. Het zegt dus helemaal niets over welk genre de manga of anime is, zoals hieronder duidelijk zal worden.
Kodomo
Kodomo betekent ‘kind’ en dit zijn anime- of mangaseries gericht aan jonge kinderen, zowel jongens als meisjes, tussen de vijf en twaalf jaar. De series zijn vaak episodisch en hebben een sterk moraal in het verhaal. Bekende voorbeelden van kodomoseries zijn Doraemon en Hamtaro.
Shounen
Shounen (ook wel gespeld in het westen als ‘shonen’) betekent ‘jongen’ en beschrijft manga gericht aan tienerjongens. Dit is veruit het meest populaire mangagenre en wordt door een veel breder publiek gelezen dan alleen tienerjongens. Veel bekende actie-anime zijn shounen; Akira Toriyama’s Dragon Ball wordt als de grootvader van dit genre gezien. Ook ‘De Grote Drie’ Naruto, Bleach en One Piece vallen onder deze demografische categorie. Andere populaire shounenseries zijn Fullmetal Alchemist, Demon Slayer: Kimetsu no Yaiba, Attack on Titan, Hunter x Hunter, Chainsaw Man, Hell’s Paradise: Jigokuraku en Jujutsu Kaisen. Veel shounenseries kenmerken zich door veel actie, maar de categorie is veel breder. De psychologische thriller Death Note is bijvoorbeeld ook een shounen. Zelfs romcom Komi Can’t Communicate en de dramaserie Your Lie in April zijn shounen, omdat ze in een shounentijdschrijft zijn gepubliceerd.
Shoujo
Shoujo (ook wel gespeld als ‘shojo’) betekent ‘meisje’ en omvat manga gericht op tienermeisjes. Als je bij anime en manga aan grote ogen denkt, heb je dat beeld waarschijnlijk aan shoujo te danken. De grote ogen is een van de stilistische elementen dat wordt geassocieerd met shoujo, alsmede de losse bekadering van de paginalayouts. Deze elementen zijn over de jaren ook naar bijvoorbeeld shounen gevloeid, dus grote ogen en een wat lossere tekenstijl duiden niet persé een shoujo aan. Shoujo kenmerkt zich door de nadruk op emotie en interpersoonlijke relaties.
Series met veel nadruk op romantiek, zoals Fruits Basket en Kamisama Kiss, zijn voorbeelden van typische shoujoseries. De categorie is echter veel breder dan romantiek en romcoms. Ook fantasy zoals Yona of the Dawn, Natume’s Book of Friends en Children of the Whales, thrillers als Banana Fish, dystopische scifi als No. 6 en Junji Ito’s horrormanga Tomie zijn shoujoseries. Magical girl-series als Sailor Moon en Cardcaptor Sakura vallen ook binnen shoujo. Ook spelen veel shoujo met gender en lhbtqia+-thema’s, zoals Revolutionary Girl Utena.
Seinen
Seinen betekent ‘jonge man’ en duidt manga aan dat is gericht op jongvolwassen mannen. Net als bij shounen, wordt seinen ook door vrouwen gelezen. In tegenstelling tot shounen, ligt de nadruk bij seinen niet zozeer bij actie en avontuur, maar eerder een complexe verhaallijn met volwassenere thema’s en gelaagde personages. De grens tussen wat shounen en wat seinen is, kan echter een beetje vaag zijn. Bekende seinen zijn historische series Vinland Saga, Vagabond en Golden Kamuy. Ook de fantasy-series Berserk en Witch Hat Atelier, de paranormale thriller Erased, de psychologische thriller Monster en dramaseries als Blue Period, Solanin, Oyasumi Punpun en Real zijn voorbeelden van seinen.
Josei
Josei betekent ‘vrouwenstrips’ en omschrijft manga dat is gericht aan volwassen vrouwen. De grens tussen shoujo en josei is echter ontzettend vaag, misschien nog wel vager dan de grens tussen shounen en seinen. Vaak hebben joseimanga een wat meer realistische insteek, maar dit is lang niet altijd het geval. Bekende voorbeelden van josei-manga zijn drama’s als NANA, Paradise Kiss, Wotakoi: Love is Hard for Otaku, Chihayafuru, Nodame Cantabile en Princess Jellyfish. Ook horrorseries Pet Shop of Horrors en Phantom Tales of the Night, mystery-serie Do Not Say Mystery en het historische drama Oooku zijn josei.
Genres
Binnen bovenstaande demografische categorieën vind je dus allerlei genres. Genres zoals fantasy, slice-of-life, horror en romantiek spreken redelijk voor zich, maar toch zijn er termen die opduiken in specifiek de anime- en mangawereld. We leggen zie hier nog even uit.
Essay manga
Essay manga zijn nonfictiemanga en vaak autobiografisch. Ze kunnen gaan over de mentale gezondheid van de auteur (mangaka), maar ook bijvoorbeeld over geschiedenis, koken, reizen of huisdieren. Voorbeelden hiervan zijn My Lesbian Experience With Loneliness, Showa: A History of Japan en Skull-Face Bookseller Honda-san.
Mecha
Anime- en mangaseries met grote robots worden mecha genoemd. Deze robots kunnen bewust zijn, maar ook bestuurd worden door een piloot. Mobile Suit Gundam is een van de meest populaire mecha-franchises en heeft meerdere series voortgebracht. Andere voorbeelden zijn Neon Genesis Evangelion, Appleseed, Macross, Tengen Toppa Gurren Lagann, Escaflowne en Guilty Crown.
Isekai
Isekai betekent ‘andere wereld’ en gaat over een personage dat in een andere wereld terecht komt of na hun dood wordt gereïncarneerd in een andere wereld. Bij boeken kennen we dit genre als ‘portal fantasy’ zoals Alice in Wonderland en De kronieken van Narnia. Ook in anime en manga bestond dit genre al een tijdje, waarbij de personages in een high fantasy-setting of game terecht kwamen. Bekende voorbeelden zijn Magic Knight Rayearth, InuYasha en Log Horizon. In 2012 verscheen de anime Sword Art Online, wat een boom in het isekai-genre heeft veroorzaakt en er een lawine aan vergelijkbare series verscheen. Sommigen probeerden er een twist aan te geven zoals bij Re:Zero, Overlord en That Time I Got Reincarnated as a Slime, maar tegenwoordig wordt dit oververzadigde genre geassocieerd met wish fulfillment.
Yaoi/Boy’s Love (BL)
Boy’s Love zijn series met homoseksuele content dat vaak gericht is op vrouwen. Voorheen maakte men het onderscheid tussen shounen-ai (nadruk op de connectie tussen twee mannelijke personages en is vaak meer schattig en lovey-dovey) en yaoi (het meer expliciete spul met seksscenes), maar tegenwoordig gebruikt men het label Boy’s Love. Homoseksuele manga gericht aan homoseksuele mannen worden ‘bara’ of gewoon ‘gay manga’ genoemd, waarbij de mannelijke personages vaak gespierd zijn met borsthaar en er waarbij er geen twijfel over mogelijk is dat de afgebeelde personages mannen zijn.
Yuri/Girl’s Love (GL)
Yuri duidt intieme lesbische relaties tussen vrouwen aan. In tegenstelling tot yaoi, is yuri niet specifiek gericht aan een doelgroep, al bestaan er natuurlijk wel series met lesbische relaties die voor de mannelijke blik is bedoeld. Yuri komt echter ook terug in bijvoorbeeld shoujomanga. In het westen maakte men onderscheid tussen ‘zachtere’ shoujo-ai en het meer expliciete yuri, maar in Japan wordt dit genre uitsluitend aangeduid als yuri of Girl’s Love. Sterker nog: in Japan staat shoujo-ai juist voor relaties waarin pedofilie een rol speelt, ook wel bekend als het controversiële lolicon waarbij jonge meisjes erotisch worden afgebeeld (of shotacon voor jonge jongens). Dat heeft niets te maken met yuri of girl’s love. Weet dus wat je zegt!
Ecchi en hentai
Ten slotte zijn er erotische anime en manga. Series waarbij veel speelse fanservice centraal staat – en dan vooral de nadruk op damesondergoed en grote borsten – vallen binnen de categorie ecchi. Dan hebben veel shounenseries vaak wel wat ecchi-elementen, maar zijn er ook series die hier vooral bekend om staan zoals Highschool of the Dead en Rosario + Vampire. Sommige van deze series zijn zelfs haremseries, waarbij een mannelijk hoofdpersoon wordt omringt door mooie dames. Hentai, ook wel ‘eroge’, duidt pornografische anime en manga aan. Dit is niet voor iedereen, maar wel handig om te weten.
