Als je op sociale media zit dan heb je ze vast wel voorbij zien komen. Filmpjes van bioscoopbezoekers die naar Joker: Folie à Deux gingen en al klagend de zaal verlieten, voor het einde van de film. Voor veel fans van de eerste film is het haast onbegrijpelijk dat er besloten is om een musical te maken van dit vervolg. Dit ondanks het feit dat het al in 2020 werd aangekondigd. Dat gezegd hebbende valt het inderdaad op dat de film op meerdere vlakken anders is dan zijn voorganger. Een riskante keuze, maar wel eentje die begrijpelijk is.
Een voorbeeld voor incels
In 2019, toen Joker uitkwam, schreven we al over het feit dat de film als gevaarlijk werd bestempeld. Arthur Fleck, het hoofdpersonage in de film, is een man die mentaal ziek is en niet begrepen wordt door instanties. Hij leeft in een fantasiewereld en neemt het alter ego van de Joker aan om om te gaan met deze harde wereld. Arthur pleegt moorden en weet veel volgers te krijgen. Zij dragen hem op handen. Ineens doet hij er toe en betekent hij iets in de wereld.
Het personage werd door velen vergelijken met de zogeheten incels. Een incel is normaal gesproken een jonge man die niet in staat is om aandacht van vrouwen te krijgen. Ze hebben vaak ook vrouwonvriendelijke denkbeelden die ze voornamelijk online uitten. Ze zien zichzelf als het slachtoffer en de mensen en instanties om hen heen als de boosdoeners. Als ze dan zover gaan dat ze geweld plegen, geven ze ook de schuld aan anderen. In de eerste Joker film is dat ook ongeveer wat gaande is met Arthur. Hij is onbegrepen, hij wordt afgewezen door zijn buurvrouw en iedereen maakt hem belachelijk.
Recensenten schreven dat de film geweld zou aanwakkeren, omdat er een te sympathiek beeld werd geschetst van een maniakale moordenaar. Joker werd door een bepaalde subcultuur op het internet ook wel als voorbeeld gezien en op handen gedragen. Regisseur Todd Phillips zei echter dat dit nooit de bedoeling was. In een interview zei Phillips: “We hebben de film niet gemaakt om mensen op stang te jagen. Ik beschreef het aan Joaquin als ‘Dit is een manier om een echte film in een comic book film te verwerken.’ Het was niet ‘we willen dit gedrag verheerlijken.’ Het was echt, laten we een echte film maken met een echt budget en we noemen het de Joker. Dat is wat het was.”
Een compleet ander vervolg
Zou de keuze om een compleet andere film te maken dan ook liggen bij het feit dat Joker voor vele incels een voorbeeld is geworden? In het vervolg wordt de hele arc die Arthur doormaakt in de eerste film voor een groot deel teniet gedaan. Dat is natuurlijk nog buiten het hele musicalgedeelte om. De tweede film heeft niet zoveel actie en is vooral een courtroom drama. Aan het einde van de film geeft Arthur zelfs toe dat de Joker niet bestaat. Hij is de enige die verantwoordelijk is voor de moorden. Philips zegt hierover in Entertainment Weekly:
“Hij realiseert zich dat alles zo corrupt is, dat het niet gaat veranderen en de enige manier om het op te lossen is door het allemaal te verbranden. Als de bewakers de jongen vermoorden, realiseert Arthur zich dat makeup op doen en zijn ding doen niets verandert. Hij accepteert het feit dat hij altijd Arthur Fleck zal zijn. Hij is nooit dat ding geweest dat mensen dachten dat hij was, wat hij representeerde. Hij is een onbewust icoon. Deze stempel werd op hem gedrukt en hij wil niet meer als een bedrieger leven. Hij wil zijn wie hij is.”
Het feit dat Arthur in de film ook gered wordt door twee van zijn fans en hij van ze probeert weg te komen zegt ook al veel. In de eerste film werd Joker een boegbeeld van een beweging. Om dat op zijn kop te gooien in het vervolg is een gewaagd creatief besluit. Eentje waar niet alle fans het perse mee eens zijn.
Niet de Joker die Arthur wil zijn
In het vervolg zien we wat er gebeurt als een slachtoffer die moordenaar wordt bekend wordt. Arthur krijgt eindelijk de aandacht die hij nooit had, maar niet de liefde en empathie die hij nodig heeft. Dit wordt bijvoorbeeld duidelijk doordat Lee, Lady Gaga’s versie van Harley Quinn, geen interesse meer heeft nadat hij toegeeft niet de Joker te zijn. Arthur bereikt dan ook net als in de eerste film een kookpunt, maar dit keer legt hij zich erbij neer dat hij de wereld niet kan veranderen. Hij zit vast in het hokje waar de mensen van Gotham hem in hebben geplaatst. Daar kan hij niet aan ontsnappen.
De regisseur legt hierover uit: “Het verdrietige is, hij is Arthur, en niemand geeft om Arthur. Lee zegt zijn naam niet eens totdat ze hem verlaat. Ze realiseert zich dat hij niet kan zijn wie ze wilde dat hij was.”
Wellicht dat dat ook de reden is dat Joker: Folie à Deux niet succesvol is bij fans van de eerste film. Niet omdat het een musical is, maar omdat het personage niet meer is wie zij willen dat hij zou zijn. Voor hen is hij een gevallen icoon, net zoals voor de mensen in Gotham in de film. Arthur heeft dus weinig om nog om te lachen.
